W tym wpisie opowiem o prawie pierwokupu przysługującym gminie. Kiedy i na jakich zasadach prawo pierwokupu gminie przysługuje, a kiedy nie. Streszczę procedurę zakupu nieruchomości gruntowej z tym prawem pierwokupu. Dowiesz się, kto i po jakiej cenie wykonuje prawo pierwokupu w imieniu gminy.
Zacznijmy od początku.
Co to jest prawo pierwokupu?
Prawo pierwokupu może wynikać z podpisanych umów lub bezpośrednio z ustawy.
Prawo pierwokupu to zastrzeżenie dla jednej ze stron pierwszeństwa w zakupie danej nieruchomości w sytuacji, gdyby druga strona chciała sprzedać ją innej osobie. Ogranicza ono w pewien sposób właściciela nieruchomości. Może on sprzedać nieruchomość dowolnej osobie, tylko pod warunkiem, że osoba uprawniona nie skorzystała ze swojego prawa.
Prawo pierwokupu przysługujące gminie
Prawo to wynika z aktów prawnych. To one regulują, w jakiej sytuacji przysługuje to prawo oraz jakie są warunki sprzedaży nieruchomości. Będę opierał się na ustawie o gospodarce nieruchomościami oraz na własnych doświadczeniach, aby rozjaśnić i w przystępny sposób wytłumaczyć, na czym to polega i jak odbywa się sprzedaż i zakup nieruchomości z prawem pierwokupu dla gminy.
Kiedy prawo pierwokupu przysługuje gminie?
Gminie przysługuje prawo pierwokupu w przypadku sprzedaży:
1. nieruchomości niezabudowanej, która została nabyta wcześniej przez sprzedawcę od Skarbu Państwa albo jednostek samorządu terytorialnego;
2. prawa użytkowania wieczystego niezabudowanej nieruchomości gruntowej, niezależnie od formy nabycia tego prawa przez zbywcę;
Punktów 1 i 2 nie stosuje się, jeżeli w planach miejscowych nieruchomości zostały
przeznaczone na cele rolne i leśne,
a gdy nie ma uchwalonych miejscowych planów,
są wykorzystywane na cele rolne i leśne.
W takich sytuacjach prawo pierwokupu przysługuje KOWR i Lasom Państwowym.
3. nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej na obszarze przeznaczonym w planie miejscowym na cele publiczne albo nieruchomości, dla której została wydana decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Należy pamiętać, że kluczowe jest ujawnienie tego prawa w księdze wieczystej.
Jeżeli nie zostało ujawnione, wówczas prawo pierwokupu nie przysługuje.
4. nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków lub prawa użytkowania wieczystego takiej nieruchomości.
Prawo pierwokupu takiej nieruchomości również musi zostać ujawnione w księdze wieczystej, w przeciwnym wypadku nie przysługuje.
5. nieruchomości położonych na obszarze rewitalizacji, jeżeli rada gminy przewidziała prawo pierwokupu w uchwale o wyznaczeniu obszaru rewitalizacji.
6. nieruchomości położonych na obszarze Specjalnej Strefy Rewitalizacji, o której mowa w rozdziale 5 ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji.

Kiedy prawo pierwokupu nie przysługuje gminie?
Prawo pierwokupu nie przysługuje gminie,
1. jeżeli sprzedaż nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego:
- następuje na rzecz osób bliskich dla sprzedającego;
- następuje między osobami prawnymi tego samego kościoła lub związku wyznaniowego;
- zostało ustanowione jako odszkodowanie lub rekompensata za utratę własności nieruchomości;
- zostało ustanowione w wyniku zamiany własności nieruchomości;
2. w przypadkach, o których pisałem wyżej, punkt 3 i 4. (gdy prawa pierwokupu nie ujawniono w księdze wieczystej);
3. sprzedaż nieruchomości następuje na cele budowy dróg krajowych;
4. prawo pierwokupu przysługuje partnerowi prywatnemu lub ostatniemu partnerowi prywatnemu w przypadkach, o których mowa w ustawie z dnia 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym;
5. sprzedaż nieruchomości następuje na cele realizacji inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego albo inwestycji w zakresie Centralnego Portu Komunikacyjnego
6. sprzedaż nieruchomości następuje na cele realizacji inwestycji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych oraz stacji radarów meteorologicznych;
7. prawo pierwokupu przysługuje Krajowemu Zasobowi Nieruchomości w przypadkach, o których mowa w ustawie z dnia 20 lipca 2017 r. o Krajowym Zasobie Nieruchomości.
Kto wykonuje prawo pierwokupu w imieniu gminy?
Prawo pierwokupu w imieniu gminy wykonuje wójt, burmistrz albo prezydent miasta.
Jaka jest cena nieruchomości przy prawie pierwokupu dla gminy?
Prawo pierwokupu wykonuje się po cenie ustalonej między stronami w umowie sprzedaży (tzw. umowie warunkowej).
Procedura zakupu nieruchomości z prawem pierwokupu dla gminy.
Jak już wspomniałem wcześniej, sprzedaż nieruchomości oraz prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, co do których gminie przysługuje prawo pierwokupu, może nastąpić, jeżeli wójt, burmistrz albo prezydent miasta nie wykona prawa pierwokupu.
Jeżeli chcesz kupić nieruchomość gruntową, ale gminie przysługuje prawo pierwokupu, musisz wiedzieć, że zakup odbędzie się w dwóch etapach.
Etap pierwszy, to podpisanie umowy warunkowej w formie aktu notarialnego. Notariusz sporządzający umowę sprzedaży zawiadamia wójta, burmistrza albo prezydenta miasta. Następnie oni mają miesiąc na wykonanie prawa pierwokupu danej nieruchomości. Jeżeli gmina chce skorzystać ze swojego prawa, wówczas wójt, burmistrz albo prezydent miasta musi złożyć oświadczenia w formie aktu notarialnego u notariusza, u którego została podpisana umowa warunkowa sprzedaży. A jeśli jest to niemożliwe, u dowolnego notariusza. Następnie notariusz dostarcza to oświadczenie sprzedawcy nieruchomości.
W sytuacji, gdy gmina nie skorzysta ze swojego prawa, przystępujesz do etapu drugiego, czyli podpisania właściwej umowy sprzedaży u notariusza.
Tak właśnie odbywa się zakup nieruchomości gruntowej, co do której gmina ma prawo pierwokupu. Mam nadzieję, że teraz będzie ci łatwiej zrozumieć kiedy i w jakich okolicznościach należy taką procedurę wziąć pod uwagę. Osobiście nie spotkałem się jeszcze z sytuacją, w której gmina skorzystałaby z tego prawa. Nie odbywa się to zbyt często. Jednak, gdy gmina będzie szczególnie zainteresowana terenem lub cena będzie bardzo atrakcyjna, z pewnością z tego prawa skorzysta.
A o prawach pierwokupu dla Skarbu Państwa możesz poczytać tutaj.